آشنایی با انواع خطای سرور

مواجه شدن با  خطاها می تواند یک تجربه رایج و در عین حال ناراحت کننده برای کاربران و  ارائه دهندگان خدمات وب باشد. درک معنا و مفهوم هر یک از خطاها می‌تواند شما را از بند گمراهی در هنگام مواجهه با خطا رها کند. مشکلات فنی سرور و شبکه، بار زیاد سرور و خطاهای برنامه نویسی برخی از دلایل دریافت خطای سرور (5XX) می‌باشند. از طرفی خطاهای (4XX) اغلب هنگامی به کاربر نمایش داده می‌شود که اشتباه یا خطایی از خود آن‌ها سر زده باشد. در ادامه با مفاهیم و انواع خطای سرور بیشتر آشنا خواهیم شد.

خطای سرور چیست؟ و چرا اهمیت دارند؟

زمانی که یک درخواست به سرور ارسال می‌کنیم، انتظار داریم آن درخواست به‌درستی پردازش شده و پاسخ مناسب دریافت شود. اما در برخی مواقع سرور قادر به اجرای صحیح درخواست نیست و دچار خطا می‌شود. بعضی از این خطاها موقتی هستند؛ برای مثال هنگامی که سرور به دلیل ترافیک بالا یا بار بیش‌ازحد تحت فشار قرار می‌گیرد، ممکن است به‌صورت موقت پاسخ‌گو نباشد و پس از کاهش بار، مشکل خودبه‌خود رفع شود.

کلاس وضعیت 5xx (Server Error) زمانی استفاده می‌شود که سرور از وقوع خطا آگاه است یا نمی‌تواند عملیات درخواستی را انجام دهد. به‌جز زمانی که درخواست از نوع HEAD باشد، سرور موظف است یک «نمایش» (Representation) از خطا ارسال کند تا توضیح دهد مشکل دقیقاً چیست و آیا وضعیت ایجادشده موقتی است یا دائمی. عاملی که درخواست را ارسال کرده (مثلاً مرورگر) نیز باید این توضیحات را به کاربر نمایش دهد تا وی از ماهیت خطا مطلع شود.

به‌طور کلی، منشاء خطاهای 5xx مشکلات موجود در سمت سرور است و این خطاها ارتباطی با کلاینت یا درخواست کاربر ندارند.

ارتباط خطاهای 5xx  با گوگل

وقتی گوگل‌بات چند بار با خطاهایی مثل 502 یا 503 مواجه شود، تصور می‌کند سایت ناپایدار است و ممکن است بودجه‌ی خزیدن (crawl budget) شما را کاهش دهد. اگر خطاها مداوم باشد، ممکن است موتورهای جستجو فرض کنند که صفحه به‌طور دائمی در دسترس نیست و آن را از ایندکس حذف یا نادیده بگیرند. این نوع خطاها، تجربه کاربری بدی را ایجاد می‌کند؛ وقتی کاربران با خطای سرور مواجه می‌شوند، نرخ پرش (bounce rate) افزایش می‌یابد و نرخ تبدیل نیز کاهش پیدا می‌کند.

باید به صورت شبانه‌روزی سایت را نظارت کرد و از طریق گزارش‌های گوگل سرچ کنسول یا پلتفرم‌های مانیتورینگ مانند یودِوز از خطاهای سرور 5xx آگاه شد و نسبت به رفع آن اقدام کرد. در پلتفرم های مانیتورینگ سرور شما به صورت 24/7 پایش می‌شود؛ بلافاصله پس از رخداد خطا به شما اطلاع رسانی می‌شود. توصیه می‌شود از آن‌ها برای نظارت بر سرور خود استفاده کنید.

تقسیم‌بندی کلی کلاس های وضعیت HTTP (1xx تا 5xx)

سرور پاسخ‌ها را با استفاده از یک کد سه‌رقمی استاندارد ارسال می‌کند.
این کدها به پنج دسته تقسیم شده‌اند:

1. خطاهای 1xx (Informational):  درخواست دریافت شده و در حال پردازش است.
2. 2xx (Successful): درخواست به‌درستی دریافت و پردازش شده است.
3. 3xx (Redirection): برای تکمیل درخواست، باید اقدام بیشتری انجام شود
4. 4xx (Client Error): درخواست دارای خطا یا ساختار اشتباه است و سرور نمی‌تواند آن را انجام دهد.
5. 5xx (Server Error): سرور در تلاش برای اجرای درخواست معتبر، با مشکل مواجه شده است.

خطاهای سری 4xx کدام‌اند؟ (Client Errors)

این دسته از کدها نشان می‌دهند که درخواستی که از طرف کلاینت ارسال شده، دارای مشکل بوده است؛ مانند استفاده از یک نحو (Syntax) نامعتبر، درخواست ناقص، یا ارسال داده‌هایی که با استانداردهای پروتکل مطابقت ندارند. هنگامی که چنین خطاهایی رخ می‌دهد، سرور نمی‌تواند درخواست را پردازش کند زیرا اشکال در سرور نیست و در درون خود درخواست قرار دارد. در این موارد، سرور معمولاً توضیحی (“entity”) ارسال می‌کند تا مشخص کند مشکل در چیست و چه چیزی باید اصلاح شود.

رایج‌ترین خطاهای 4xx و علت بروز آن‌ها

• 400 Bad Request:
  سرور نمی‌تواند درخواست را به دلیل سینتکس نامعتبر پردازش کند.

• 401 Unauthorized: 
  برای دسترسی به منبع، احراز هویت لازم است و مدارک ارائه نشده یا اشتباه است.

• 403 Forbidden:
  سرور درخواست را درک کرده اما اجازه دسترسی به منبع داده نمی‌شود؛ مسئله مجوز است.

• 404 Not Found:
  سرور منبع درخواستی را پیدا نمی‌کند – یا URL اشتباه است یا منبع حذف شده.

• 408 Request Timeout:
  سرور منتظر کامل شدن درخواست از سمت کلاینت است ولی کلاینت در زمان مشخص درخواست را کامل نکرده.
  

• 409 Conflict:
  درخواست با وضعیت فعلی منبع تداخل دارد (مثلاً همزمان دو درخواست تغییر یک منبع) و نمی‌تواند پردازش شود.
  

• 429 Too Many Requests:
  تعداد درخواست‌های ارسال‌شده از کلاینت بیش از حد مجاز است (rate limit خورده شده).
  

چطور خطاهای 4xx را بررسی و رفع کنیم؟

خطاهای سری 5xx کدام‌اند؟ (Server Errors)

خطاهای سری ۵xx نشان‌دهنده مشکل در سطح سرور هستند و نمی‌توان به سادگی آن‌ها را به درخواست کلاینت نسبت داد. آن‌ها نشان‌دهنده این‌اند که به دلیل مشکلاتی در سطح سرور، سرور نمی‌تواند درخواست را پردازش کند.
این خطاها معمولاً ناشی از باگ نرم‌افزاری، تنظیمات نادرست سیستم، محدودیت منابع یا نوسانات بار شدید هستند. همچنین ممکن است سرور بیش از حد بارگذاری شده باشد، به خصوص وقتی تعداد زیادی درخواست همزمان به آن برسد.

یکی دیگر از عوامل، منابع ناکافی سرور است؛ مثلاً حافظه یا CPU سرور نمی‌تواند بار زیاد را پشتیبانی کند.

اثر این خطاها روی سئو جدی است. زیرا زمانی که گوگل یا کاربران با خطای ۵xx روبرو شوند، تجربه بدی دارند و احتمال رتبه‌گیری منفی وجود دارد.

برای کشف سریع خطاهای 5xx استفاده از سیستم‌های مانیتورینگ کاملاً ضروری است. مدیران و تیم‌های فنی نمی‌توانند به‌صورت مداوم و ۲۴ ساعته سرور را زیر نظر داشته باشند تا در همان لحظه وقوع خطا بتوانند آن را رفع کنند. به همین دلیل پلتفرم‌های مانیتورینگ مانند یودوز ایجاد شده‌اند تا سرور شما را به‌صورت ۲۴/۷ پایش کنند و به‌صورت آنی و بلادرنگ پس از بروز خطا، شما را از وجود آن مطلع سازند.

رایج‌ترین خطاهای 5xx و علت بروز آن‌ها

خطاهای 5xx مربوط به مشکلات سمت سرور هستند و اغلب به دلیل misconfiguration، محدودیت منابع یا تداخل سرویس‌ها ایجاد می‌شوند. در ادامه با برخی از رایج‌ترین آن‌ها آشنا خواهید شد:

500 Internal Server Error

زمانی رخ می‌دهد که سرور با مشکلی داخلی روبه‌رو شده و قادر به پردازش درخواست نیست. این خطا معمولاً هیچ ارتباطی با کاربر یا درخواست او ندارد و نشان‌دهنده مشکل در سمت سرور است. این خطا معمولاً نتیجه یک باگ برنامه‌ای، اسکریپت ناقص، یا اختلال در اتصال به پایگاه داده است. ممکن است موقت باشد یا ناشی از مشکل دائمی در کدها یا تنظیمات سرور باشد. گاهی این مشکل به دلیل بار زیاد یا نگهداری سرور ایجاد می‌شود. بررسی دقیق لاگ‌ها و اصلاح کدهای آسیب‌دیده برای حل خطای 500 ضروری است. برای رفع آن، نیاز است که تیم فنی سرور را بررسی کرده و علت اصلی را شناسایی کند. این خطا یکی از رایج‌ترین و مهم‌ترین خطاهای سمت سرور محسوب می‌شود.

501 Not Implemented

نشان‌دهنده این است که سرور نمی‌تواند درخواست کاربر را که شامل یک متد یا عملیات خاص است، پیاده‌سازی کند. این خطا معمولاً به دلیل محدودیت‌های سرور یا عدم پشتیبانی از متدهای جدید HTTP رخ می‌دهد. برخلاف 500، خطای 501 بیانگر مشکل داخلی سرور نیست بلکه عدم توانایی پیاده‌سازی درخواست را نشان می‌دهد. معمولاً سرور یک پاسخ توضیحی برای آگاه‌سازی کاربر می‌فرستد. برای رفع آن، باید متد درخواست را تغییر داد یا از سرور دیگری استفاده کرد.

502 Bad Gateway

نشان می‌دهد که سرور پروکسی یا gateway پاسخ نامعتبری از سرور اصلی دریافت کرده است. این وضعیت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که سرور اصلی دچار خرابی، بار زیاد یا خطاهای نرم‌افزاری باشد. سرور gateway نمی‌تواند پاسخ درست را به مرورگر ارسال کند و خطای 502 نمایش داده می‌شود. این خطا موقتی یا ناشی از مشکلات تنظیمات سرور می‌تواند باشد.

503 Service Unavailable

بیانگر آن است که سرور قادر به پردازش درخواست نیست و معمولاً دلیل آن ترافیک بالا، محدودیت منابع یا عملیات نگهداری برنامه‌ریزی‌شده است. این خطا موقتی است و به مرور زمان یا پس از کاهش بار سرور برطرف می‌شود. سرور ممکن است در پاسخ، هدر Retry-After ارائه دهد تا زمان رفع مشکل را نشان دهد. مانیتورینگ سرور می‌تواند کمک کند تا این خطا کمتر اتفاق بیفتد.

504 Gateway Timeout

به این معنی است که سرور در نقش gateway یا پروکسی درخواست را به سرور دیگر ارسال کرده اما پاسخ به موقع دریافت نکرده است. این سرور بالادست می‌تواند یک سرور دیتابیس، اپلیکیشن یا سرویس دیگری باشد که دیر پاسخ می‌دهد یا پاسخ نمی‌دهد. می‌تواند زمانی پیش بیاید که Cloudflare (یا هر پروکسی دیگر) با سرور مبدا تداخل زمانی دارد؛ یعنی پاسخ‌دهی سرور بک‌اند خیلی کند است یا اصلاً انجام نمی‌شود. همچنین مشکل می‌تواند از ارتباط بین سرورها باشد، مثلاً تنظیم DNS نادرست، روتینگ ناپایدار یا فایروال‌هایی که ارتباط را محدود کرده‌اند. اگر سرور مبدا بسیار کند باشد یا تنظیمات timeout پایین باشد، درخواست ممکن است بدون پاسخ مناسب به پایان برسد.  یکی از دلایل معمول این خطا، آپلودهای بزرگ یا درخواست‌های سنگینی است که باعث می‌شود سرور مبدا زمان زیادی برای پاسخ احتیاج داشته باشد.

505 HTTP Version Not Supported

نشان‌دهنده این است که سرور نمی‌تواند یا نمی‌خواهد با نسخه HTTP مشخص‌شده در درخواست کار کند. می‌تواند به خاطر تفاوت بین نسخه‌های پشتیبانی‌شده در پروکسی‌ها، گیت‌وی‌ها یا لودبالانسرها باشد که با نسخه کلاینت سازگار نیستند. در پاسخ خطا، سرور باید بگوید کدام نسخه‌ها را پشتیبانی می‌کند تا کلاینت بتواند با نسخه مناسب درخواست را تکرار کند.

روش‌های رفع خطای سرور (5xx) و بهبود پایداری سرور

۱. خطاهای سری 5xx معمولاً ناشی از مشکلات سمت سرور مانند کمبود منابع، وضعیت ناپایدار سرویس‌ها، باگ‌های نرم‌افزاری، تنظیمات اشتباه یا فشار بیش از حد کاربران هستند؛ اولین قدم بررسی لاگ‌های سرور و سرویس‌های مرتبط است.

۲. برای رفع این خطاها باید وضعیت CPU، RAM، دیسک و لود سرور بررسی شود؛ کمبود منابع یا افزایش ترافیک اغلب باعث بروز خطاهایی مثل 503 و 504 می‌شود.

۳. ری‌استارت کردن سرویس‌های حیاتی مثل Nginx، Apache، دیتابیس یا PHP-FPM می‌تواند بسیاری از خطاهای 502 و 504 را موقتاً رفع کند، اما دلیل اصلی باید در تنظیمات یا محدودیت منابع پیدا و اصلاح شود.

۴. بهینه‌سازی کد سمت سرور، رفع حلقه‌های بی‌پایان، اصلاح کوئری‌های سنگین و برطرف کردن باگ‌های API نقش مهمی در جلوگیری از 500 Internal Error دارد.

۵. بررسی کانفیگ‌های شبکه، تنظیمات Proxy / Gateway و اطمینان از ارتباط صحیح بین سرویس‌ها برای رفع خطاهای 502 و 504 ضروری است.

۶. استفاده از Load Balancing، کشینگ، بهینه‌سازی کانکشن‌ها و افزایش Timeoutها باعث پایداری بیشتر و جلوگیری از خطاهای ناشی از فشار ترافیک می‌شود.

۷. برای جلوگیری از تکرار خطاهای 5xx، باید از ابزارهای مانیتورینگ 24/7 مانند یودوز استفاده شود تا مشکلات سرور بلافاصله شناسایی شده و قبل از ایجاد اختلال گسترده، به تیم فنی گزارش داده شود.

تفاوت خطاهای 4xx و 5xx

چطور مانیتورینگ می‌تواند خطاهای 4xx و 5xx را کاهش دهد؟

مانیتورینگ یکی از مؤثرترین روش‌ها برای شناسایی سریع و مدیریت هوشمند خطاهای 4xx و 5xx است. چون این خطاها معمولاً زمانی رخ می‌دهند که یا درخواست کاربر درست پردازش نمی‌شود (4xx) یا سرور با مشکل مواجه شده (5xx). یک سیستم مانیتورینگ حرفه‌ای با بررسی مداوم وب‌سایت و سرور، می‌تواند قبل از اینکه خطاها گسترده شوند یا باعث از دست رفتن کاربران شوند، آنها را شناسایی و گزارش کند.

نقش مانیتورینگ در کاهش خطاهای 4xx

• شناسایی لینک‌های شکسته (404): با اسکن مداوم صفحات، لینک‌های حذف‌شده یا اشتباه کشف می‌شوند.

• بررسی ریکوئست‌های مشکوک یا حجم بالا (429): مانیتورینگ رفتار کاربران و ربات‌ها باعث جلوگیری از نرخ درخواست بیش از حد می‌شود.

• تشخیص مشکلات احراز هویت (401/403): اگر لاگین، توکن یا مجوزها مشکل داشته باشند، مانیتورینگ سریعاً هشدار می‌دهد.

• تحلیل درخواست‌های اشتباه (400): مشخص می‌کند چه نوع درخواست‌هایی ناقص یا نادرست ارسال شده‌اند.

نقش مانیتورینگ در کاهش خطاهای 5xx

• کشف آنی اختلال‌های سرور (500): به محض اینکه بخشی از سرور از کار بیفتد، هشدار ارسال می‌شود.

• بررسی وضعیت سرویس‌های بک‌اند (502 – 503 – 504): اگر سرویس‌ها Down شوند یا کند پاسخ دهند، مانیتورینگ علت آن را مشخص می‌کند.

• مراقبت از منابع سرور: افزایش ناگهانی CPU، RAM یا پهنای باند باعث خطاهای 5xx می‌شود؛ مانیتورینگ این موارد را بلافاصله پس از رخداد تشخیص داده و قبل از وقوع بحران آن را اطلاع می‌دهد.

• پایش عملکرد APIها: APIهایی که دیر پاسخ دهند یا خطا بدهند، بلافاصله گزارش می‌شوند.

نتیجه مستقیم مانیتورینگ بر کاهش خطاها

با این سطح از پایش، مدیران سایت می‌توانند:

• قبل از اینکه کاربر با خطا مواجه شود مشکل را رفع کنند،

• دلایل بروز خطا را سریع‌تر پیدا کنند،

• مسیر بهینه‌تری برای مدیریت بار ترافیک انتخاب کنند،

• زیرساخت را بر اساس نیاز واقعی ارتقا دهند.

در نهایت مانیتورینگ باعث می‌شود:

• خطاهای 4xx کمتر رخ دهند چون مشکلات سمت کاربر و لینک‌ها سریع اصلاح می‌شوند.

• خطاهای 5xx به حداقل برسند چون سرور همیشه زیر نظر است و قبل از خرابی کامل، مشکل شناسایی می‌شود.

جمع‌بندی

خطاهای ۴xx و ۵xx از رایج‌ترین خطاهای وب هستند که هرکدام دلایل و ماهیت متفاوتی دارند. خطاهای سری ۴xx معمولاً به درخواست نادرست کاربر یا عدم دسترسی مربوط می‌شوند، در حالی‌که خطاهای سری ۵xx نشان‌دهنده مشکلات داخلی سرور، کمبود منابع‌، اختلال‌های نرم‌افزاری و پاسخ‌ندادن سرویس‌های بالادستی هستند. شناخت دقیق این خطاها و علت‌های بروز آن‌ها باعث می‌شود مدیران سایت بتوانند سریع‌تر واکنش نشان دهند و از کاهش عملکرد، افت رتبه در موتورهای جستجو و نارضایتی کاربران جلوگیری کنند.

به‌کارگیری روش‌هایی مانند بهینه‌سازی منابع سرور، بررسی لاگ‌ها، بهبود معماری نرم‌افزار، مدیریت بار ترافیک، و پیکربندی صحیح سرویس‌ها، نقش مهمی در کاهش خطاهای ۵xx و بهبود پایداری سایت دارد. همچنین بهره‌گیری از سیستم‌های مانیتورینگ حرفه‌ای مانند یودوز کمک می‌کند این خطاها به‌صورت ۲۴/۷ پایش شده و هرگونه اختلال به شکل آنی گزارش شود تا تیم فنی بتواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن مشکل را شناسایی و برطرف کند.

در نهایت، ترکیب پایش مداوم، رفع اصولی خطاها، و تقویت زیرساخت بهترین راهکار برای ایجاد یک وب‌سایت پایدار، قابل اعتماد و بدون قطعی است.

ورود به یودوز